Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Y DIWYGIWR. Rbif. -273.] MAI, 1858. [Cyf. XXII. JOHN WICLIFF. GAN Y PARCH. DAVID GRIFFITH3, BETHEL, CARNARFON. Nìs gallwn eiddigeddu teimlad na chwaeth y dyn afedro ddarllen hanes yr anfarwol John Wicliff gyda chalon ddigyffro. Yn mhlith gwroniaid a chedyrn y Diwygiad Protestanaidd yn y wlad hon—saif ei enw ef yn uwchaf a phenaf. Perchenogai elfenau gwir fawredd i'r graddau helaethaf; ac fel ysgolhaig a duwinydd, yr oedd yn mhell o flaen pawb oll o'i gyd-oeswyr. Ei alluoedd dealldwriaethol oeddynt ysblenydd, ac yn mhlaid gwirioneddau mawrion hanfodol efengyl Crist, llafuriai gyda sêl ac yni seraphaidd. Eí'e oedd y cyntaf a ddaeth yn mlaen i gyfieithu a chyhoeddi yr Ysgrythyrau Santaidd yn iaith gynenid y Saeson. Yr oedd cyflawnu hyn, yn yr oes hòno, yn orchest-gamp fawreddog. Cododd Wicliff, megys y cofir, mewn adeg pan ydoedd nos Pabyddiaeth yn teyrnasu dros wledydd Ewrop oll. Wrth ddyfal efrydu yr Ysgrythyrau, daeth i deimlo y dylasai wneud rhywbeth er dymchweíyd ymherodraeth celwydd a gormes ysbrydol j'n y deyrnas hon. Meidd- iodd fyned i ryfel â gallu y Babaeth Rufeinig—yr hwu allu ydoedd y mwyaf an- orchfygol ac ofnadwy ar y ddaear y pryd hwnw. Pa ddiwygiadau bynag a fu yn ysgwyd ac yn bendithio Ewrop yn yr oesau dilynol, amlwg ydyw fod y cyfan wedi tarddu allan o'i lafur a'i egniadau anghymharol ef. Mewn cyfnod o dywyllwch anferth, cododd i wasgaru goleuni nefol drwy y gwledydd, ac o hyn allan cenedl- oedda'u galwant yn wynfydedig, a phobloedd ìawer a fendithiant ei goffadwriaeth. Gj'daphob priodoldeb y galwyd ef yn " Seren Bdydd y Diwygiad," ac yn " Dad AnShydffurJìaeth yn Mhrydaìn, Ganwyd John Wicliff, fel y tybir, oddeutu y flwyddyn 1324, mewn pentref ar lanau yr afon Tees, gerllaw Richmond, yn swydd Caerefrog. Am helyntion boreaf ei oes, ni wyddom ond y nesaf peth i ddim; ac y mae yn ffaith hynod, nad yw ysgrifenwyr dysgedig yn gallu cytuno â'u gilydd yn nghylch y modd i lythyrenu enw )r hen wron. Dywedir wrthym, ei fod yn cael ei sillebu gan wahanol awdwyr, mewn oddeutu un-ar-bymtheg o wahanol ffyrdd! Yn wyneb hyn, teimlem mai y owyllir am yr offeryn dan sylw yii Rymer's Fcedera, "An. 48, Edw. III. •fel myfyriwr yn Ngholeg y Frenines, Rhydychain, y cyfarfyddwn gyntaf â gwrth- y°h ein sylw presenol. Yr oedd y Coleg hwnw, ar y pryd, newydd gael ei sefydlu &an iiobert Eaglesfield, cyflesydd i Philippina, brenines Edward II. Oddiyma ha >°^ ^icjliff cyn hir i Goleg Merton, yn mha le yr hynododd ei hun fel ysgol- o | °'r radd uwchaf. Cynwysai y sefydliad hwn, ar yr adeg dan sylw, nifer mawr y ydwyr» y rhai, mewn amser dyfodol, a gyrhaeddaBant enwogrwydd nodedig. ,eu püth yr oedd Walter Burley, athraw Edward III.; William Oocham, a elwid Gat°et?r nynod; Thomas Bradwardine, wedi hyny arch-esgob Canterbury; John Ment ' y Pny8Ìgwr enwog; Etswood a Rede, y seryddwyr clodfawr; a Simon devv m' a Simon de Islip, y rhai hyny wedi hyny a fuant yn arch-«sgobion Vt ddís-^11, Yn Ngholeg Merton, llwyddodd Wicliff cyn hir i feistroli yr holl 'Wiíeth a gyfrifid yn werthfawr y pryd hwnw. Nid oedd Bacon eto wecti olrv» v ymd(iangosiad, ac ni chyfodasai haul gwyddoriaeth brofiadöl ar ddyn- ìVI- Yr oedd gweithiau Aristotl mewn bri mawr, pafoddbynag. Ymroddai • ' ; 18