Welsh Journals

Y GREAL. GORPHENAF, 1854. BARNU. PEN. I.-HAWL DYN I FARNU DB06TO F.I HtW, <$an .îí. fflaaiUiams. îîíjeö. Yr ydym yn by w mewn oes, yn yr hon yr ydym yn cael ein galw i roddi rheswm am bob peth a wnelom. Ni chaniateir i ni wneuthur dim, heb fod dan yr ar.gh- enrheidrwydd o brofi ein hawl i wneuth- ur hyny. Ni chawn na phregethu, na dysgu, na bedyddio, na dim heb i'r cwestiwn anhyfryd hwnw gael ei ofyn i ni, " Beth yw eich hawl i wneuthur felly?" Buasem yu tybied, er hyny, y cawsem lonydd i ddefnyddio ein meddwl fel y mynem; na buasai y fath holiad În cael ei gyflwyno i( ni am feiddio arnu droaom eiu hunaín, ond camsyn- iad mawr ydyw; gelwir arnotn i brofi eìn hawl i feddwl, ac, feallai, cyn hir i agor ein Uygaid, i weled, i glywed, i gerdded a phob peth. Mae peth fel hyn, onid ydyw, ddarllenydd, yn ddigon poenus; oblegyd y mae yn anmhosibl Cwneuthur rhai pethau 0 herwydd eu od yn rhy hawdd. Pa Philosophydd a all byth brofi nas gall peth/oá a pheidio bod ar yr un pryd? Pwy fedr ddangos drwy Arbwylleg a Syllogism fod y cyd< 1 o beth yn fwy na rhan o hono? Ac wrth ystyried peth mor hawdd a naturiol yw i greadur rhesymol ffurfio barn, y iliae yn ymddangos braidd yn anmhosibl profí ein hawl i wneuthur hyny. Yn awr, nid af ddim i son am y dadleuon Ìn nghylch yr olyniaeth Pabaidd, a rhyw ethau felly; na nid ydwyf yn ìneddwl cyffwrdd dim â phethau felly ;' ond mi a Í'mdrechnf ddwyn y pwnc o fewn cylch lai, mwy syml, a hawdd ei drin, drwy edrych a oes dim modd ei ddwyn o dan ryw egwyddor gyffredinol, y sydd yn perthyn i holl waith y Goruchaf. Syl- faen a rheswm pob bruint a hawl, yw gallu a chymhwysder. Y mae yr eg- wyddor yma yn nodweddiadol o holl Weithredoedd yCreawdwr; ac yn ysgrif- enedig,—yn ddarllenadwy ysgrifenedig arnynt olî. Rhoddi gallu a chymhwys- der sydd yr un peth a rhoddi comisiwn. Nid yw Duw yn gwnenthur diin heb ddyben; pan y mae yn rhoi gallu, y mae În rhoi gwaith—pan y mae yn rhoi cym- wyider, y mae yn rhoddi swydd. Yf un peth oedd rhoddi adenydd i'r ader- yn, a gorchymyn iddo ehedeg. Os oes neb mor anwybodus, nid wyf yn dywed- yd rhyfygus, ag y gwado yr egwyddor hunanamlwg yr ydys wedi ei gosod i lawr, nid oes iddo gymaint ag un i'w bleidio o fewn y greadigaeth—cyduna pawb a phob peth i'w wrthddywedyd a'i gondenuiio; yn erbyn ei haeriad, ei îb ddisylfaen. Y mae y bwyd sydd yn ei bortíii, y dwfr eydd yn tori ei syched, yr swyr y inae yn ei anadlu, y blodeuyn eydd yn gwenu arno, y beroriaeth sydd yn difyru ei glust, yr haul eydd yn ei íewyrchii, y rheswm sydd yn ei gyfar- wyddo, oll, oll, âg uu llais yn gwrihateb, Naor. " Goaod tìall ar ben dysgwylfa, Goí'id dwl i ddysgu tyrfa; Dodi'r diddysg wrth y Uyw, Sydd düoüi.id dyu, nid dodiad Duw." Y niae y Bôd dwyfol ei hun, ynte, yn datgan, drwy ei holl weithredoedd, mai gallu a chymhwysder sydd yn rhoddi hawl. Pwy bynag sydd yn meddu gallu i ymresymu, y mae ganddo IihwI i wneu- thur hyny. Pwy bynag sydd yn meddu cymhwysder i ddysgu, i brt-gethn, i weddio, i gynghors, y înaa gîinddo hawl i wneuthur hyny. Yr un modd y dy- wedwn, pwy bynag y sy ganddo allu a chyinhwysder i farnu drosto ei hun, y mae ganddo hawl i wneuthur hyny,— nid oes neb o fewn y greadigaeth a hawl- ganddo i wahardd iddo wneuthur felly. Absenoldeb y cymhwysder gofynol yi> unig, gan hyny, a ff'uifia eithriad i'r rheol gyffredin. Er enghraifft, nid yw y rhan amlaf o lawer o'r rhai mwyaf dysgedig yn ngwledydd crêd, yn meddu y gallu neu y cymhwysderau anghen» rheidiol i farnu drostynt eu hunain, o berthynas i gywirdeb neu anghywirdeb y testyn mewn hen lyfrau, y sydd gan- rifoedd o oedran. Yn ysgrifeniadau hen lenorion Groeg a Rnufain, megys Homer, Lucian, Cicero, Virgil, Livy, ac ereill, y mae llawer iawn o wahanol ddarlleniadau wedi cael eu cynnyg gan gyhoeddwyr eu gweithiau. Gyda g<^wg 19